Tổng Bí thư Tô Lâm vừa tuyên bố: muốn chấn hưng giáo dục, tạo ra đột phá thì “phải đổi mới từ tư duy, thể chế đến tổ chức thực hiện.” Nhưng câu hỏi đặt ra: đổi mới đến đâu, đổi mới như thế nào, nếu cái gốc rễ của sự trì trệ – chế độ độc tài toàn trị của đảng cộng sản Việt Nam – vẫn còn nguyên vẹn?
Suốt hơn 80 năm cầm quyền, đảng cộng sản Việt Nam đã tiến hành hàng loạt “cải cách giáo dục”: nào là thay sách giáo khoa, nào là “cải cách toàn diện”, nào là “đổi mới căn bản và toàn diện”. Kết quả ra sao? Chương trình chắp vá, sách giáo khoa vừa in đã sai, học sinh – sinh viên học nặng lý thuyết nhưng thiếu kỹ năng thực hành, thiếu khả năng phản biện. Tất cả đều dẫn đến một nền giáo dục tụt hậu hàng chục năm so với khu vực và thế giới, dù người dân phải nai lưng đóng thuế, phụ huynh phải oằn mình gánh thêm đủ loại phí.
Nguyên nhân sâu xa không phải vì thiếu “tư duy cải cách giáo dục”, mà vì một thể chế chính trị độc tài toàn trị vốn sợ hãi tự do tư tưởng và ngăn cản đổi mới thực chất. Một nền giáo dục tiến bộ đòi hỏi những giá trị: tự do học thuật, tự do nghiên cứu, tự do sáng tạo, tự do ngôn luận – tất cả những điều đó đều bị bóp nghẹt dưới ách kiểm duyệt và định hướng “giáo dục xã hội chủ nghĩa”.
Bao lâu còn duy trì mô hình chính trị độc đảng, độc quyền chân lý, thì mọi cải cách giáo dục đều chỉ là bình mới rượu cũ. Người tài giỏi vẫn tìm đường rời bỏ đất nước, còn thế hệ học sinh trong nước tiếp tục bị nhồi sọ, kìm hãm sự phát triển tư duy.
Chính vì vậy, muốn thực sự chấn hưng giáo dục, muốn giáo dục trở thành động lực phát triển đất nước, thì phải bắt đầu từ cải cách thể chế chính trị: từ bỏ chế độ độc tài đảng trị, xây dựng một nền dân chủ đa đảng, nơi trường học được tự do tư tưởng, nơi người thầy được dạy sự thật, nơi học sinh được học để trở thành công dân tự do chứ không phải “thần dân ngoan ngoãn” của một đảng cầm quyền.
Không có dân chủ, không có tự do, thì mọi lời hứa về “chấn hưng giáo dục” dưới thời cộng sản đều chỉ là những khẩu hiệu rỗng tuếch, lặp lại thất bại của hơn 80 năm qua.
To Lam! It is impossible to revive education without reforming the political system
General Secretary To Lam has just declared: to revive education and create a breakthrough, “we must innovate from thinking, institutions to implementation organization.” But the question is: to what extent, how to innovate, if the root of stagnation – the totalitarian dictatorship of the Communist Party of Vietnam – is still intact?
For more than 80 years in power, the Communist Party of Vietnam has carried out a series of “educational reforms”: changing textbooks, “comprehensive reform”, “fundamental and comprehensive innovation”. What are the results? The program is patchwork, textbooks are wrong as soon as they are printed, students study a lot of theory but lack practical skills and the ability to debate. All of this leads to an education system that is decades behind the region and the world, even though people have to work hard to pay taxes, and parents have to shoulder all kinds of fees.
The root cause is not the lack of “education reform thinking”, but because of a totalitarian political regime that fears freedom of thought and prevents real innovation. A progressive education requires values: academic freedom, freedom of research, freedom of creativity, freedom of speech – all of which are stifled under the yoke of censorship and the orientation of “socialist education”.
As long as the one-party political model, the monopoly of truth, is maintained, all educational reforms will be just old wine in new bottles. Talented people will still find their way to leave the country, while generations of students in the country continue to be brainwashed, hindering the development of their thinking.
Therefore, if we want to truly revive education, if we want education to become the driving force for national development, we must start with reforming the political system: abandoning the one-party dictatorship, building a multi-party democracy, where schools have freedom of thought, where teachers are taught the truth, where students learn to become free citizens, not “obedient subjects” of a ruling party. Without democracy, without freedom, all promises of “reviving education” under communism are just empty slogans, repeating the failures of the past 80 years.
