Suốt hơn 80 năm qua, chế độ cộng sản tại Việt Nam đã lừa dối cả người dân trong nước lẫn cộng đồng quốc tế. Từ những lời hứa hòa hợp hòa giải sau 1975, đến cam kết cải cách kinh tế, nhân quyền, và tự do tôn giáo – tất cả đều là công cụ để đạt lợi ích trước mắt. Một khi mục tiêu đạt được, lời hứa bị vứt bỏ không thương tiếc.
Và bây giờ, giữa lúc Mỹ và Việt Nam đang bước vào vòng đàm phán thuế quan thứ ba, Washington cần tỉnh táo hơn bao giờ hết. Theo tiết lộ mới đây từ Reuters, Mỹ đã đưa ra danh sách dài các yêu cầu, trong đó có việc yêu cầu Hà Nội giảm phụ thuộc vào linh kiện và nguyên vật liệu từ Trung Quốc. Đây không phải điều ngạc nhiên, mà là phản ứng tất yếu trước nguy cơ Việt Nam đang trở thành “trạm trung chuyển” giúp hàng hóa Trung Quốc lách thuế vào thị trường Mỹ.
Từ năm 2018, khi chiến tranh thương mại Mỹ – Trung nổ ra, Việt Nam nổi lên như một điểm đến thay thế. Xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ tăng mạnh, nhưng cùng lúc, nhập khẩu linh kiện từ Trung Quốc cũng bùng nổ – chứng minh mối liên kết ngày càng sâu giữa hai quốc gia cộng sản. Điều này khiến Mỹ không thể không nghi ngờ: Việt Nam có đang là cánh tay nối dài cho Bắc Kinh?
CSVN tất nhiên phản ứng bằng những tuyên bố quen thuộc. Thủ tướng Phạm Minh Chính ra lệnh “tăng cường kiểm soát gian lận thương mại” và ban hành Chỉ thị 12/CT-TTg với hàng loạt cam kết. Nhưng người Mỹ cần phải hiểu: cộng sản hứa gì cũng được – quan trọng là họ không bao giờ bị ràng buộc bởi đạo lý hay luật pháp. Những vụ “xử lý vi phạm” mà họ đưa ra không ngoài mục đích tạo màn kịch để trấn an phía Mỹ.
Ngay cả những bước đi được quảng bá rầm rộ như việc thử nghiệm dịch vụ internet vệ tinh Starlink, ký kết biên bản ghi nhớ trị giá gần 2 tỷ USD nhập khẩu nông sản Mỹ – cũng chỉ là phần nổi của tảng băng. CSVN đang nỗ lực mua lấy sự tin tưởng, nhưng không hề có ý định thay đổi bản chất hệ thống: độc đảng toàn trị, kiểm soát truyền thông, đàn áp bất đồng chính kiến, và sử dụng các mối quan hệ quốc tế như công cụ mặc cả.
Cần nhấn mạnh rằng: mọi nỗ lực “hợp tác chiến lược” với Việt Nam chỉ có ý nghĩa khi – và chỉ khi – chế độ cộng sản không còn độc quyền quyền lực. Khi nào Việt Nam còn là chế độ độc đảng, mọi lời hứa với Mỹ chỉ là phương tiện. Chừng nào người dân Việt Nam chưa có quyền bầu chọn chính quyền đa đảng, chưa có tự do ngôn luận, tự do báo chí, và nền tư pháp độc lập – thì Mỹ không thể và không nên tin vào bất kỳ lời cam kết nào.
Việt Nam nói không chọn phe. Thực chất, đó là chiêu bài giữ thế “đu dây”, tận dụng cả Mỹ lẫn Trung Quốc để giữ vững quyền cai trị. Còn các hiệp định như CPTPP, EVFTA hay RCEP? Với cộng sản Việt Nam, đó là công cụ khai thác lợi ích kinh tế chứ không phải là cam kết cải cách hệ thống chính trị.
Mỹ cần phải rõ ràng: không có “đối tác chiến lược tin cậy” nào nếu quốc gia đó không tôn trọng nhân quyền, không có tự do báo chí, và không có nền dân chủ thực sự. Muốn Việt Nam là đối tác đáng tin, điều kiện tiên quyết là: phải có tự do và dân chủ đa đảng.
Cho đến lúc đó, bất cứ thỏa thuận nào – dù hoành tráng đến đâu – đều là tạm thời, đều có thể bị CSVN lật ngược chỉ sau một đêm, như họ đã làm không biết bao nhiêu lần trong quá khứ.
The US should never trust the Vietnamese communists to make any promises – because history has proven that the Vietnamese communists always make promises to achieve their goals, then betray them immediately afterwards.
For more than 80 years, the communist regime in Vietnam has deceived both its own people and the international community. From promises of reconciliation after 1975, to commitments to economic reform, human rights, and religious freedom – all were tools to achieve immediate benefits. Once the goals were achieved, the promises were ruthlessly discarded.
And now, as the US and Vietnam enter the third round of tariff negotiations, Washington needs to be more alert than ever. According to a recent revelation from Reuters, the US has put forward a long list of demands, including asking Hanoi to reduce its dependence on components and raw materials from China. This is not surprising, but an inevitable response to the risk that Vietnam is becoming a “transit station” helping Chinese goods avoid taxes into the US market.
Since 2018, when the US-China trade war broke out, Vietnam has emerged as an alternative destination. Exports from Vietnam to the US have increased sharply, but at the same time, imports of components from China have also exploded – proving the increasingly deep connection between the two communist countries. This makes the US unable to help but wonder: Is Vietnam an extension of Beijing?
The Communist Party of Vietnam of course responded with familiar statements. Prime Minister Pham Minh Chinh ordered “strengthening control of trade fraud” and issued Directive 12/CT-TTg with a series of commitments. But Americans need to understand: the communists can promise anything – the important thing is that they are never bound by morality or law. The “violation handling” cases they have brought up are nothing more than a drama to reassure the US.
Even the much-publicized steps such as testing the Starlink satellite internet service, signing a nearly $2 billion memorandum of understanding to import US agricultural products – are just the tip of the iceberg. The Vietnamese Communist Party is trying to gain trust, but it has no intention of changing the nature of the system: totalitarian one-party rule, media control, suppression of dissent, and use of international relations as a bargaining tool.
It is important to emphasize that: any effort at “strategic cooperation” with Vietnam will only be meaningful when – and only when – the communist regime no longer has a monopoly on power. As long as Vietnam is a one-party regime, any promises to the US are just means. As long as the Vietnamese people do not have the right to vote for a multi-party government, do not have freedom of speech, freedom of the press, and an independent judiciary – the US cannot and should not believe any commitments.
Vietnam says it does not choose sides. In fact, it is a trick to maintain a “tightrope walk”, taking advantage of both the US and China to maintain its rule. What about agreements like CPTPP, EVFTA or RCEP? For the Vietnamese communists, they are tools to exploit economic interests, not a commitment to reform the political system.
The US needs to be clear: there is no “reliable strategic partner” if that country does not respect human rights, does not have press freedom, and does not have true democracy. If Vietnam wants to be a reliable partner, the prerequisite is: there must be freedom and multi-party democracy.
Until then, any agreement – no matter how grand – is temporary, and can be overturned by the Vietnamese Communist Party overnight, as they have done countless times in the past.
