Bài tham gia dự thi tìm hiểu về dân chủ và nhân quyền của Mai Vũ Cường, thành viên của Hội Anh Em Dân Chủ tại Úc châu.
1. Quyền tự do lập hội theo Điều 25 Hiến pháp 2013
Điều 25 Hiến pháp năm 2013 quy định:
“Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình. Việc thực hiện các quyền này do pháp luật quy định.”
Trong đó, quyền tự do lập hội là một quyền cơ bản của công dân, thể hiện sự đa dạng và dân chủ trong đời sống chính trị – xã hội. Theo nguyên tắc này, người dân có quyền thành lập các tổ chức, hội nhóm, hoặc chính đảng nhằm tập hợp những người có chung tư tưởng, quan điểm chính trị, miễn là tuân thủ các quy định của pháp luật.
2. Điều 4 Hiến pháp 2013 và vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam
Điều 4 Hiến pháp 2013 quy định:
“Đảng Cộng sản Việt Nam – đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, lấy chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội.”
Quy định này xác lập vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với Nhà nước và xã hội, tuy nhiên không có nội dung trực tiếp cấm đoán việc thành lập các chính đảng khác. Điều này mở ra một cách hiểu rằng, nếu có một tổ chức chính trị hay chính đảng nào đó được thành lập nhưng không tranh giành quyền lãnh đạo Nhà nước và xã hội với Đảng Cộng sản Việt Nam, thì về nguyên tắc, Hiến pháp không quy định cấm tuyệt đối.
3. Sự tương quan giữa Điều 25 và Điều 4 Hiến pháp 2013
Sự kết hợp giữa Điều 25 (quyền tự do lập hội) và Điều 4 (vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam) đặt ra một câu hỏi pháp lý quan trọng: Liệu công dân có thể thành lập một chính đảng mới không?
• Theo Điều 25, công dân có quyền lập hội, mà một chính đảng thực chất cũng là một dạng hội nhóm có tổ chức và mục tiêu chính trị cụ thể. Nếu áp dụng nguyên tắc này một cách triệt để, thì về lý thuyết, người dân có quyền thành lập đảng chính trị.
• Theo Điều 4, chỉ có Đảng Cộng sản Việt Nam được quy định là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc các chính đảng khác không được phép tồn tại; mà chỉ có nghĩa là các đảng khác, nếu có, không được tham gia vào việc tranh giành quyền lãnh đạo Nhà nước và xã hội với Đảng Cộng sản Việt Nam.
4. Thực tiễn pháp lý và chính trị tại Việt Nam
Mặc dù Hiến pháp không có quy định cấm tuyệt đối việc thành lập đảng khác ngoài Đảng Cộng sản Việt Nam, nhưng trên thực tế, hệ thống pháp luật chưa có các quy định cụ thể về quy trình, điều kiện để thành lập một chính đảng khác. Luật về Hội hiện tại cũng chưa có các điều khoản hướng dẫn về việc đăng ký một đảng chính trị. Đồng thời, các yếu tố về an ninh, ổn định chính trị cũng là những rào cản đối với việc hình thành một chính đảng mới.
Ngoài ra, ở Việt Nam, Đảng Cộng sản Việt Nam không chỉ giữ vai trò lãnh đạo mà còn có hệ thống tổ chức sâu rộng trong toàn bộ bộ máy chính trị, từ trung ương đến địa phương. Điều này khiến việc một đảng khác tồn tại song song mà không tranh giành quyền lãnh đạo trở nên rất khó khả thi về mặt thực tế.
5. Thực tế thành lập đảng ở Việt Nam
Về mặt lý thuyết, theo Hiến pháp 2013, người dân có quyền thành lập hội và tổ chức, bao gồm cả đảng chính trị, miễn là đảng đó không tranh giành quyền lãnh đạo Nhà nước và xã hội với Đảng Cộng sản Việt Nam. Tuy nhiên, trên thực tế, hệ thống pháp luật hiện hành chưa có cơ chế để công nhận và quản lý các đảng chính trị ngoài Đảng Cộng sản. Do đó, mặc dù không có điều khoản cấm trực tiếp, nhưng điều kiện thực tiễn tại Việt Nam khiến việc thành lập một đảng khác gần như không thể thực hiện được.
What does Mr. To Lam understand about the right to freedom of party establishment in the new era?
An article entered into a contest to learn about democracy and human rights by Mai Vu Cuong, a member of the Brotherhood for Democracy in Australia.
1. The right to freedom of association according to Article 25 of the 2013 Constitution
Article 25 of the 2013 Constitution stipulates:
“Citizens have the right to freedom of speech, freedom of the press, access to information, assembly, association, and demonstration. The exercise of these rights is prescribed by law.”
In particular, the right to freedom of association is a fundamental right of citizens, demonstrating diversity and democracy in political and social life. According to this principle, people have the right to establish organizations, groups, or political parties to gather people with similar political ideas and views, as long as they comply with the provisions of the law.
2. Article 4 of the 2013 Constitution and the leadership role of the Communist Party of Vietnam
Article 4 of the 2013 Constitution stipulates:
“The Communist Party of Vietnam – the vanguard of the working class, at the same time the vanguard of the working people and the Vietnamese nation, faithfully represents the interests of the working class, the working people and the entire nation, taking Marxism-Leninism and Ho Chi Minh Thought as its ideological foundation, is the force leading the State and society.”
This provision establishes the leadership role of the Communist Party of Vietnam over the State and society, but does not directly prohibit the establishment of other political parties. This opens up an understanding that, if a political organization or political party is established but does not compete for the leadership of the State and society with the Communist Party of Vietnam, then in principle, the Constitution does not provide for an absolute prohibition.
3. The Correlation Between Article 25 and Article 4 of the 2013 Constitution
The combination of Article 25 (the right to freedom of association) and Article 4 (the leadership role of the Communist Party of Vietnam) raises an important legal question: Can citizens establish a new political party?
According to Article 25, citizens have the right to form associations, and a political party is essentially a form of group with specific political organization and goals. If this principle is applied thoroughly, then in theory, citizens have the right to establish political parties.
According to Article 4, only the Communist Party of Vietnam is defined as the leading force of the State and society. However, this does not mean that other political parties are not allowed to exist; it only means that other parties, if any, are not allowed to participate in the competition for the right to lead the State and society with the Communist Party of Vietnam.
4. Legal and political practice in Vietnam
Although the Constitution does not have an absolute prohibition on the establishment of a party other than the Communist Party of Vietnam, in reality, the legal system does not have specific regulations on the process and conditions for establishing another political party. The current Law on Associations also does not have provisions guiding the registration of a political party. At the same time, factors related to security and political stability are also barriers to the formation of a new political party.
In addition, in Vietnam, the Communist Party of Vietnam not only plays a leading role but also has a deep organizational system throughout the entire political apparatus, from the central to local levels. This makes it very difficult in practice for another party to exist in parallel without competing for leadership.
5. The reality of party establishment in Vietnam
In theory, according to the 2013 Constitution, people have the right to establish associations and organizations, including political parties, as long as those parties do not compete with the Communist Party of Vietnam for leadership of the State and society. However, in reality, the current legal system does not have a mechanism to recognize and manage political parties other than the Communist Party. Therefore, although there is no direct prohibition, practical conditions in Vietnam make the establishment of another party almost impossible.
