Điều gì đã giúp một nhóm doanh nghiệp vàng cùng một vài ngân hàng “tung hoành” suốt hơn 13 năm qua bất chấp sai phạm chồng chất? Câu trả lời có thể nằm sâu trong chính tầng lớp quản lý cấp cao – nơi ranh giới giữa điều tiết và tiếp tay dường như bị xóa nhòa.
Phần 1: Những “ông lớn” sa lưới – bề nổi của tảng băng chìm
Ngày 30/5, Ngân hàng Nhà nước bất ngờ công bố loạt kết luận thanh tra gây chấn động dư luận. Sáu đơn vị, gồm ba doanh nghiệp vàng hàng đầu (SJC, PNJ, Bảo Tín Minh Châu) cùng hai ngân hàng lớn (Eximbank, TPBank), bị chỉ mặt đặt tên vì hàng loạt sai phạm nghiêm trọng: vi phạm thuế, rửa tiền, thao túng giá, lập lờ thương mại điện tử và thậm chí là lập khống chứng từ để trục lợi.
SJC – thương hiệu vàng miếng quốc gia, một thời là biểu tượng niềm tin – nay bị vạch trần là “ổ” thao túng do cựu Tổng Giám đốc cầm đầu, người đã bị bắt cuối năm ngoái. PNJ, từng được tôn vinh là chuẩn mực doanh nghiệp nữ quyền, cũng dính án phạt hành chính hàng tỷ đồng. Bảo Tín Minh Châu – “ông vua vàng Hà Nội” – không khá hơn.
Eximbank và TPBank – hai ngân hàng từng tự hào với “công nghệ vượt trội” – bị phát hiện bán vàng chui, thậm chí “tạo sóng giá ảo” bằng kỹ thuật bán khống/mua khống giống như những mánh khóe đã từng làm tan nát thị trường chứng khoán giai đoạn 2020-2022.
Nhưng câu hỏi đặt ra: Làm sao họ có thể làm những việc đó suốt hơn một thập kỷ mà không bị sờ gáy?
Phần 2: Thế lực nào đã bảo kê?
Từ năm 2012, khi Nghị định 24/2012/NĐ-CP ra đời, SJC được gắn mác “vàng quốc gia”, chiếm độc quyền vàng miếng. Các thương hiệu tư nhân dù đạt chuẩn 99,99% cũng bị giáng cấp thành “vàng chợ”. Từ đây, một cơ chế độc quyền được hình thành và duy trì bởi chính sách, và người hưởng lợi không ai khác ngoài một nhóm doanh nghiệp – trong đó có SJC.
Vấn đề nằm ở chỗ: Người thiết lập chính sách, người kiểm tra sai phạm, và người vận hành thị trường đều… là một. Ngân hàng Nhà nước vừa làm trọng tài, vừa trực tiếp tham gia trận đấu. Chính sự nhập nhèm giữa điều tiết và thực thi đã tạo ra mảnh đất màu mỡ cho sự lạm dụng quyền lực, tiêu cực và thao túng.
Nhiều chuyên gia nhận định: nếu không có sự “hợp tác” ngầm ở cấp cao hơn – có thể từ Bộ Tài chính, thậm chí từ Chính phủ – thì không thể tồn tại một thể chế “bóp nghẹt cạnh tranh” rõ ràng như vậy suốt 13 năm trời. Phải chăng, chính những người có quyền soạn luật cũng là người gián tiếp thiết kế cơ chế để một nhóm lợi ích lũng đoạn thị trường?
Phần 3: Thị trường bị thao túng, người dân gánh chịu
Tác động của cơ chế độc quyền thể hiện rõ nhất ở chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới – từng lên tới 20 triệu đồng/lượng. Người dân mua vàng “quốc hiệu” nhưng thực chất đang mua giá cao hơn giá trị thực rất nhiều lần. Trong khi đó, các doanh nghiệp nhỏ, không được dán nhãn “SJC”, bị loại khỏi cuộc chơi. Thị trường không còn cạnh tranh, chỉ còn thao túng.
Hệ quả là hàng loạt vụ buôn lậu vàng tinh vi như vụ nhập lậu 6 tấn vàng từ Campuchia, trị giá hơn 8.400 tỷ đồng – một con số không thể có nếu thị trường được tự do hóa và quản lý minh bạch.
Phần 4: Câu hỏi còn bỏ ngỏ – Ai sẽ bị truy cứu?
Sự thật về thao túng thị trường vàng đã được phơi bày. Nhưng liệu sai phạm có dừng lại ở vài doanh nghiệp và ngân hàng? Hay sẽ còn một cuộc điều tra sâu hơn nữa để truy tới cùng những ai đã dung dưỡng, tiếp tay, hoặc làm ngơ?
Việc chuyển hồ sơ sang Bộ Công an mới là bước đầu. Người dân đang chờ một cuộc truy cứu thực sự, không chỉ với người làm, mà với cả người cho phép việc đó diễn ra.
Điều tra sẽ tiếp tục. Bởi để thị trường vàng thực sự trong sạch, không thể chỉ “phơi bày một phần”.
Exposing the Gold Price “Protection” Network: Who is Behind the Power of SJC, PNJ, Bao Tin Minh Chau?
What has helped a group of gold businesses and several banks “run rampant” for over 13 years despite the overlapping violations? The answer may lie deep within the senior management layer – where the line between regulation and abetting seems to be blurred.
Part 1: The “big guys” caught in the net – the tip of the iceberg
On May 30, the State Bank unexpectedly announced a series of inspection conclusions that shocked public opinion. Six units, including three leading gold businesses (SJC, PNJ, Bao Tin Minh Chau) and two major banks (Eximbank, TPBank), were named and shamed for a series of serious violations: tax violations, money laundering, price manipulation, e-commerce ambiguity and even falsifying documents for personal gain.
SJC – the national gold bar brand, once a symbol of trust – has now been exposed as a “den” of manipulation led by its former CEO, who was arrested late last year. PNJ, once honored as a feminist business standard, has also been fined billions of dong. Bao Tin Minh Chau – the “gold king of Hanoi” – is no better.
Eximbank and TPBank – two banks that once boasted of “superior technology” – were discovered to be selling gold illegally, even “creating virtual price waves” using short-selling/short-buying techniques similar to the tricks that devastated the stock market in the 2020-2022 period.
But the question is: How could they do such things for more than a decade without being caught?
Part 2: Which forces have protected them?
Since 2012, when Decree 24/2012/ND-CP was issued, SJC has been labeled as “national gold”, monopolizing gold bars. Private brands, even those that meet 99.99% standards, have been downgraded to “market gold”. From here, a monopoly mechanism has been formed and maintained by policy, and the beneficiaries are none other than a group of businesses – including SJC.
The problem lies in the fact that: The policy maker, the violation inspector, and the market operator are all… one. The State Bank is both the referee and a direct participant in the match. It is the confusion between regulation and enforcement that has created fertile ground for abuse of power, negativity, and manipulation.
Many experts say that if there were no secret “cooperation” at a higher level – perhaps from the Ministry of Finance, or even from the Government – such an obvious “competition-stifling” institution could not have existed for 13 years. Could it be that those who have the power to draft laws are also the ones indirectly designing the mechanism for a group of interests to monopolize the market?
Part 3: The market is manipulated, the people suffer
The impact of the monopoly mechanism is most clearly shown in the difference in domestic and international gold prices – once up to 20 million VND/tael. People buy “national” gold but in fact are buying at a price many times higher than the real value. Meanwhile, small businesses, not labeled “SJC”, are eliminated from the game. The market is no longer competitive, only manipulated.
The result is a series of sophisticated gold smuggling cases such as the smuggling of 6 tons of gold from Cambodia, worth more than VND8,400 billion – a number that would not have been possible if the market had been liberalized and transparently managed.
Part 4: The Unanswered Question – Who will be prosecuted?
The truth about gold market manipulation has been exposed. But will the violations stop at a few businesses and banks? Or will there be a deeper investigation to get to the bottom of those who have harbored, assisted, or turned a blind eye?
Transferring the case to the Ministry of Public Security is only the first step. People are waiting for a real prosecution, not only of those who did it, but also of those who allowed it to happen.
The investigation will continue. Because for the gold market to be truly clean, it cannot be “partially exposed”.
